Gleboznawcza klasyfikacja gruntów w całej Polsce rozpoczęła się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Jest podstawowym źródłem danych o glebach. Za jej przeprowadzenie odpowiedzialni są starostowie, a wyniki gromadzone są w ewidencji gruntów i budynków (EGiB). Aktualnie, coraz częściej zachodzi potrzeba zweryfikowania poprawności klasyfikacji. Wnioskodawcami są często inwestorzy prywatni lub firmy budowlane będący właścicielami działek.

Dane dotyczące gruntów, które zawiera EGiB mają kluczowe znaczenie, ponieważ są podstawą do planowania przestrzennego, obliczania podstawy podatkowej dla rożnych działalności, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, ewidencji gospodarstw rolnych i ogólnego zarządzania nieruchomościami, a także naliczania opłat z tytułu wyłączania gruntów z produkcji rolnej.

Trochę teorii – klasy gruntów

Gleboznawcza klasyfikacja gruntów to podział gleb uwzględniający ich jakość oraz wartość użytkową. Obejmuje grunty rolne i leśne, czyli: grunty orne, sady, łąki i pastwiska, grunty pod stawami i rowami, grunty zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, grunty zmeliorowane, zdegradowane i zrekultywowane, grunty rolne zabudowane, grunty pod lasami, a także grunty dotychczas niesklasyfikowane.

Tereny te przypisuje się do odpowiednich klas, zwanych bonitacyjnymi. Dla gruntów ornych wyróżnia się 8 klas: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI. Natomiast dla użytków zielonych i gruntów leśnych wyróżnia się 6 klas: I, II, III, IV, V, VI.

Podstawą do określenia przynależności gruntu do konkretnej klasy są badania terenowe, podczas których klasyfikator dokonuje oceny wartości produkcyjnej gleby na podstawie opisu profilu glebowego. W skład oceny wchodzi wiele czynników, spośród których do najważniejszych można zaliczyć: skład granulometryczny (tzw. uziarnienie) w poszczególnych poziomach genetycznych, stosunki wodne, położenie względem rzeźby terenu, itd. i na podstawie uzyskanych wyników zalicza się glebę do odpowiedniego typu, rodzaju i gatunku, określa się klasę bonitacyjną, a więc wartość użytkową oraz ustala się rodzaj użytku gruntowego. Łatwo więc zauważyć, że są to kryteria stricte przyrodniczo-gospodarcze.

Procedura klasyfikacji oraz same klasy zostały szczegółowo opisane w rozporządzeniu Rady Ministrów (tutaj: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120001246/O/D20121246.pdf). Wymaga udziału eksperta, który posiada upoważnienie starosty oraz osoby kierującej pracami geodezyjnymi, która posiada odpowiednie uprawnienia zawodowe.

Po co i w jaki sposób klasyfikować grunty

W 1935 r. została przyjęta ustawa o klasyfikacji gruntów, której głównym celem było ustalenie jednolitych podstaw podatku gruntowego i utrzymania ewidencji gruntów. Miała ona ogromny wpływ na koncepcję powojennej klasyfikacji gruntów oraz sposobu jej przeprowadzania. Obowiązek przeprowadzania gleboznawczej klasyfikacji gruntów nałożył dekret z 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków. Podstawą prawną przeprowadzania gleboznawczej klasyfikacji gruntów było  rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. w sprawie klasyfikacji gruntów  wraz z załączoną do tego rozporządzenia tabelą klas gruntów. Obecnie sprawy gleboznawczej klasyfikacji gruntów reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. ‒ Prawo geodezyjne i kartograficzne, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów oraz rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków.

Wbrew panującej opinii, powielanej przez pracowników starostw prowadzących sprawy z zakresu gleboznawczej klasyfikacji gruntów, że „gleby nie ulegają zmianie”, nasze wieloletnie doświadczenie w pracy terenowej wskazuje na bardzo częste przypadki niezgodności danych w tym zakresie na gruncie z danymi zawartymi w ewidencji. Niezgodności te mogą wynikać zarówno z popełnionych błędów podczas pierwotnej klasyfikacji, jak też z ewolucji gleb i ich przekształceniom na przestrzeni kilkudziesięciu lat w inny typ gleby. Tym samym zmianom mogła ulec ich wartość produkcyjna. Istnieją więc przesłanki do dokonywania sprawdzenia poprawności i prawidłowości ustalonych klas bonitacyjnych gruntów, jak też pochodzenia gleb (np. często gleby organiczne wskutek ich odwodnienia ulegają przeobrażeniom w gleby mineralne). Jest to szczególnie ważne dla właścicieli, którzy powinni mieć pewność chociażby co do naliczanych podatków lub możliwości zrealizowania inwestycji budowlanej, jak też zasadności wysokości naliczanych opłat z tytułu wyłączenia gruntów z produkcji rolnej. W szczególności dotyczy to obszarów, na których nie ma miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a realizacja inwestycji możliwa jest w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy.

Aby przeprowadzić procedurę aktualizacji, przed złożeniem wniosku, warto dokonać wstępnej analizy dokumentacji. W takim przypadku należy przygotować wypis z rejestru gruntów oraz mapę ewidencyjną z naniesioną gleboznawczą klasyfikacją gruntów. Kolejnym etapem jest wizja w terenie, podczas której wykonuje się odwierty w celu wstępnego zbadania gleby, ocenia się teren, czy ewentualnie wystąpiły jakieś czynniki dodatkowe, które mogły wpłynąć na zmiany w pokrywie glebowej, np. erozja gleby, podtopienia, przesuszenia itp. Jeśli wyniki analizy dokumentacji oraz wizji terenowej wskazują na niezgodności w zakresie ustalonej klasyfikacji gruntów, wówczas podejmuje się decyzję o złożeniu stosownego wniosku i rozpoczyna się procedurę ustalenia aktualnej klasyfikacji.

Kto może złożyć wniosek?

Postępowanie klasyfikacyjne prowadzi się z urzędu, jak też na wniosek właściciela. Wniosek składa się do starosty lub prezydenta miasta na prawach powiatu. Już na tym etapie można wskazać dane klasyfikatora, który przeprowadzi czynności klasyfikacyjne w terenie oraz przygotowuje dokumentację.

Potrzebujesz pomocy w analizie swojej działki?

W PKiG często towarzyszymy klientom podczas tego procesu. Współpracującym z nami ekspertem jest dr Agnieszka Pyl-Kutrzepa, biegły sądowy, która od ponad 15 lat specjalizuje się zarówno w klasyfikacji gruntów, jak też w ochronie gruntów rolnych oraz leśnych, a także planowaniu przestrzennym obszarów wiejskich. Współpracujemy w zakresach:

  • Aktualizacji gleboznawczej klasyfikacji gruntów
  • Kontroli klas bonitacyjnych
  • Oceny wartości użytkowej gruntów rolnych
  • przeznaczania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, wyłączania gruntów z produkcji, przepisów prawnych dotyczących tych obszarów
  •  Wydawania opinii w zakresie pochodzenia gleb (organiczne/mineralne)