Mapa do ustalenia służebności gruntowych jest jednym z opracowań geodezyjnych do celów prawnych. Najczęściej są to materiały wykonywane do celów postępowań sądowych. Wykonuje się też tego typu opracowania, jeśli zajdzie taka potrzeba, przy okazji podziałów nieruchomości i innych czynności cywilno – prawnych. Ustanowienie służebności odbywa się zwykle poprzez przyznanie właścicielowi uprawnień do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej.
Takie mapy wykonuje geodeta uprawniony do celów wyznaczenia służebności przejścia, bądź przejazdu, służebności wynikających z obecności na nieruchomościach określonych urządzeń np. przesyłowe wysokoprężne linie gazowe, sieci wysokiego napięcia.
Należy podkreślić, że służebność jest zgodnie z definicją wynikającą z kodeksu cywilnego prawem rzeczowym, co w praktyce oznacza, iż pozostaje ona w mocy niezależnie od tego kto jest w danej chwili właścicielem nieruchomości obciążonej i na rzecz której obciążenie powstało. Więc jeśli z obecnym właścicielem nieruchomości sąsiedniej ustalamy, że będziemy mogli korzystać w określony sposób z jego nieruchomości, to będzie to wiązało wszystkich kolejnych właścicieli nieruchomości obciążonej jeśli ta zostanie zbyta, czy odziedziczona.
Ustanowienie służebności może oczywiście nastąpić dobrowolnie – w drodze zawarcia umowy o ustanowieniu służebności. Strony wytyczą wówczas drogę oraz określą warunki czyli sposób wykonywania służebności. Do stron należy decyzja czy z tytułu umowy pobierana będzie odpłatność.
Jeśli jednak do porozumienia nie dojdzie, uprawnionym do podjęcia decyzji o powstaniu służebności, oczywiście w uzasadnionym przypadku, będzie sąd.